Giftige tuinplanten: de taxus
Voor veel tuiniers is de taxus een haagplant die bijna alleen maar voordelen biedt. De groeiwijze van de taxus is ideaal voor een wintergroene haag die verrassend gemakkelijk te onderhouden is. Als we op zoek gaan naar eventuele nadelen, dan kunnen we er een bedenken: de taxus is een giftige tuinplant. Dit hoeft geen onoverkomelijk nadeel te zijn, maar het is wel iets om rekening mee te houden voor u uw taxushaag plant. Huisdieren en jonge kinderen kunnen de onderdelen van de planten in hun mond stoppen en dat kan fataal aflopen. Aanraking met de taxus is echter volkomen ongevaarlijk.
Alle onderdelen van alle soorten taxus zijn giftig. Het maakt dus niet uit of u de Taxus baccata, de Taxus media 'Hillii' of de Taxus media 'Hicksii' in de tuin plant. Met een duidelijk verschil en dat zijn de bessen die aan de vrouwelijke taxus 'Hicksii' groeien als u de planten laat bestuiven door de taxus 'Hillii'. Eigenlijk zijn dit schijnvruchten. De zaden zijn de echte vruchten en het aantrekkelijke ogende rode “vruchtvlees” is een zaadomhulsel. Dat is het enige onderdeel van de taxus dat geschikt is voor menselijke consumptie. De smaak van deze rode zaadomhulsels is als redelijk zoet te omschrijven. Eet deze bessen echter nooit volledig op. In de zaden zit namelijk de giftige stof taxine, die ook in de naalden, de takken en de stam van de planten zit. Het verteringsstelsel van vogels is hierop aangepast. Als zij de bessen eten, zullen de zaden later volledig intact in de ontlasting terechtkomen. Op deze manier dragen vogels al vele eeuwen bij aan de verspreiding van de planten. Wanneer mensen en de meeste zoogdieren van de bessen eten, zal de zaadwand echter in de maag verteerd worden. Als gevolg hiervan komt de taxine in het bloed terecht, wat een dodelijke afloop kan hebben. Het positieve nieuws hieraan is dat mensen eigenlijk alleen overlijden aan een taxusvergiftiging als ze onderdelen van de planten bewust in hun mond stoppen. Met dieren in de buurt kan het echter wat lastiger zijn. Om die reden is de taxus door de jaren heen ook bijna niet bij landbouwgrond aangeplant, in tegenstelling tot de meeste andere haagplanten die we vandaag de dag nog gebruiken. De naalden van de taxus hebben overigens het hoogste taxinegehalte.
Welke onderdelen van de taxus zijn giftig?
Als u jonge kinderen heeft en toch graag een taxushaag in de tuin wilt, raden we aan om voor een mannelijke taxus te kiezen, zoals de taxus 'Hillii'. Kinderen zijn over het algemeen namelijk minder snel geneigd om takken of losse naalden in hun mond te stoppen dan de rode bessen. Mannelijke planten krijgen zelf helemaal geen bessen. De enige bijdrage die deze planten aan een taxushaag met bessen leveren is het bestuiven van de vrouwelijke exemplaren. Een taxushaag zonder bessen heeft op kinderen doorgaans niet de aantrekkingskracht die een haag met bessen wel heeft en is daarom een minder groot risico. Bij plekken waar vee in de buurt is, is het risico groter. Vooral paarden hebben nog wel eens de neiging om van de naalden van de taxus te eten. En dat zijn ook net de dieren die het meest vatbaar zijn voor taxusvergiftiging. Waar de vergiftiging bij mensen soms enkele uren kan duren en er daarom na snel actie ondernemen nog levensreddende handelingen verricht kunnen worden, is het voorgekomen dat paarden enkele minuten na inname van het gebladerte overlijden zonder eerst ziekteverschijnselen vertoond te hebben. Dit kan al gebeuren bij minder dan 2 gram naalden per kilo lichaamsgewicht. De meest eenvoudige oplossing is om voor minder giftige haagplanten dan de taxus te kiezen. Is dit niet mogelijk? Zorg dan dat de standplaats van uw taxushaag niet bereikbaar is voor het vee. Ruim daarnaast na iedere keer uw taxushaag snoeien al het snoeiafval goed op. Taxine blijft namelijk ook actief als de takken en naalden opgedroogd zijn.
Risico op taxusvergiftiging vermijden
Wat als er toch van de taxus gegeten wordt?
Soms kan het voorkomen dat er ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch van de taxus gegeten wordt. Kinderen die van de bessen eten spugen vaak de zaden uit, omdat die erg bitter smaken. Dan hoeft u geen actie te ondernemen. Eventueel kunt u uw kind laten onderzoeken door de huisarts. Komt er wel taxine in het systeem terecht, dan moet er snel actie ondernomen worden. Taxine heeft namelijk een verlammende werking op het hart en de longen. Bij inname van een lage hoeveelheid taxine heeft uw kind waarschijnlijk alleen last van buikkramp, misselijkheid, diarree, duizeligheid of hallucinaties. Zwaardere vergiftigingen leiden tot stuipen, hartritmestoornissen, sterke bloeddrukdalingen en uiteindelijk een hart- of ademhalingsstilstand.
Het is dus zaak om na inname van taxine zo snel mogelijk contact op te nemen met de huisarts of het ziekenhuis. Zo kan snel kortgesloten worden of een behandeling in het ziekenhuis nodig is. Bij dieren is dit wat lastiger. Zeker bij paarden, waarbij de vergiftiging zoals gezegd erg snel kan gaan. Als er een veearts in de buurt is, kan die wellicht nog een levensreddende operatie uitvoeren, maar vaak is het al te laat voor de behandeling gestart kan worden. Preventief optreden is dus absoluut een must als u in de buurt van grazend vee een taxushaag planten wilt.
Taxus als levensreddende plant
De taxus kan echter ook levens redden. Met een extract uit de naalden van de Taxus baccata kunnen medicijnen gemaakt worden die gebruikt worden voor de behandeling van verschillende soorten kanker, met name eierstokkanker en borstkanker. Sommige instanties halen snoeiafval op voor wetenschappelijk onderzoek en de productie van dit soort medicatie. Het is dus zeker niet zo dat de naalden van de taxus alleen maar levensbedreigend zijn.